Linguistik Kaliyan Elmu

    1.     Pangerten ngenani basa lan elmu basa

Basa menika ugi kasebut swara, swara ingkang dipunmangerteni wonten ngriki inggih menika swara ingkang nggadahi teges kangge papan (alat) komununikasi para manungsa ingkang diasilipun saking alat piranti para manungsa ingkang nggadahi sifat arbitrer (mana suka). Basa menika antaranipun rupa kaliyan maknanipun boten wonten sesambunganipun. Kangge mangetosi, sinau kaliyan mangerteni pangangge tembung basa wonten ing tuladha menika:

          1.1  manungsa kuwi nduweni basa, nanging yen kewan ora.

          1.2  Ngomonga nganggo basa kembang

        1.3  Ani nyinauni babagan basa inggris, nanging yen Siska nyinauni basa jepang.

Tembung basa ing tuladha (1) basa wonten menika merujuk basa ingkang umum (langage). Tuladha (2) basa wonten menika merujuk menawi basa menika  pralambang. Tuladha (3) basa wonten menika merujuk saking basa ingkang spesifik, dadosipun miturut peristilahan ingkang di andharaken dening De Saussure menika kasebat langue.

Elmu basa menika kasebat Linguistik, Linguistik menika kaasal saking basa latin: lingua. Linguistik modern kaasal saking sarjana Swiss ingkang jenengipun Ferdinand de Saussure. Miturut Ferdinand de Saussure menika bentenaken menawi linguistik kabagen dados tiga, inggih menika, langue, langage, kaliyan parole. Miturut panemunipun de Saussure,(1)  langue menika nggadahi teges salah sawijining basa, umpaminipun basa prancis, basa inggris, basa jerman, lan sanesipun, ingkang kalebet sawijining sistem. Sanesipun inggih menika basa kalebu sifat khas manungsa, umpaminipun wonten ing tuladha “Manungsa kuwi nduweni basa, nanging yen kewan ora duwe basa”. (2) parole “tuturan” menika basa ingkang dipun angge sakersanipun kanthi konkrit.  Parole ugi kalebu objek ingkang konkrit amargi parole menika wujudipun ujaran nyata ingkang dipun angge dening masarakat basa. (3) Langue menika objek ingkang abstral amargi wujudipun sistem basa tertentu, nanging menawi langage menika objek ingkang paling abstrak amargi kawujud sistem basa ingkang universal.

Objek linguistik

Ciri-ciri utawa sifat ingkang nyata saking basa inggih menika:

1.     Basa menika minangka sistem

Tembung sistem nggadahi teges “cara” utawi “aturan”, inggih menika susunan ingkang teratur, ingkang nggabungaken sedaya ingkang nggadahi makna utawi fungsi.

Nggadahi teges sistem, basa menika ugi nggadahi sifat sistematis kaliyan sistemis. Sistematis ateges basa menika disusun kanthi miturut pola, kaliyan boten kesusun kanthi acak. Menawi sistemis inggih menika basa boten ateges sistem tunggal, nanging ugi kasusun saking subsistem-subsistem utawi sistem pungkasan.

2.     Basa menika minangka lambing

Lambing menika menawi dipunkaji saking seluk-belukipun wonten ing kagiyatan ilmiah bidang elmu semiotika utawi semiology menika elmu ingkang nyinaoni tandha-tandha ingkang wonten gesang para manungsa, utaminipun basa. Wonten ing semiotic dipunbentenaken dados pinten-pinten tandha, inggih menika tanda (sign), lambing (symbol), sinyal (signal), gejala (symptom), gerak isyarat (gesture), kode, indeks kaliyan ikon.

3.     Basa menika minangka swara

Swara ingkang dimaksud wonten ngriki inggih menika swara ingkang wonten sajroning basa, umpaminipun swara-swara ingkang diasilipun saking alat piranti ucap manungsa.

4.     Basa menika nggadahi makna

Lambang-lambang swara basa ingkang nggadahi makna menika wonten saben ijen basa ingkang kawujud morfem, tembung, frase, klausa, kaliyan wacana. Sedaya menika nggadahi makna, amargi menika sedaya pangucapan ingkang boten nggadahi makna saged dipunsebat sanes basa.

5.     Basa menika arbitrer

Arbitrer menika saged dipuntegesi saged obah-obah, boten netep, mana suka, basa menika boten nggadahi sinambungan ingkang paten antaranipun lambang basa (ingkang kawujud swara) kaliyan konsep ingkang dipuntegesi dening lambang menika piyambak.

6.     Basa menika konvensional

Penganggenan lambang basa kangge sawijining konsep menika nggadahi sifat konvensional, ingkang nggadahi teges sedaya anggota masarakatbasa menika sageg manut konvansi menawi lambang menika dipunangge kangge makili konsep ingkang sampun dimakili.

7.     Basa menika produktif

basa dipuntegesi produktif inggih menika snajan unsur-unsur wonten basa menika boten katah, nanging saking unsur-unsur menika saged dipundamel satuan-satuan basa ingkang cacahipun boten wonten watesipun. Umpaminipun fonem-fonem wonten basa Indonesia /a/,/i/,/k/,/t/. saking fonem-fonem menika saged ngasilaken satuan-satuan basa.

/i/,/k/,/a/,/t/                 /k/,/i/,/t/,/a/

/k/,/a/,/i/,/t/                 /k/,/i/,/a/,/t/